Mączniak prawdziwy na winorośli
Magdalena Kapłan, UP Lublin
Mączniak prawdziwy (Uncinula necator Schwein.) to jedna z najpowszechniej występujących i najgroźniejszych chorób winorośli. Pojawia się co roku i wymaga z reguły zwalczania w każdym sezonie. Grzyb atakuje wszystkie zielone części rośliny. Ochrona w okresie około kwitnieniowym ma kluczowe znaczenie w walce z tą chorobą. Patogen może doprowadzić do spadku plonu, pogorszenia smaku wina, ograniczenia wzrostu oraz opóźnienia drewnienia, i tym samym do zmniejszenia mrozoodporności roślin. Infekcja zaledwie 3–6% jagód uniemożliwia produkcję wina wysokiej jakości.
Mączniak prawdziwy na winorośli – objawy
Grzyb atakuje zarówno dolną, jak i górną stronę liścia. W początkowej fazie rozwoju na górnej stronie blaszek liściowych pojawiają się małe chlorotyczne plamy, na których z czasem zaczyna rozwijać się w wyraźny biało-szary nalot grzybni i zarodników. Obecność obfitego nalotu świadczy o zaawansowanym stopniu rozwoju choroby. Ochrona na tym etapie jest bardzo trudna, gdyż jej efektywność jest silnie ograniczona. Porażeniu ulegają młode pędy, na których pojawiają się ciemnobrązowe plamy, które z czasem osiągają czerwono-brązowy kolor. Porażeniu mogą ulec kwiaty, co w konsekwencji prowadzi do słabego zawiązania owoców w gronie. Podobnie infekcja młodych gron, tuż po kwitnieniu może doprowadzić do silnego pogorszenia jakości i ilości plonu w wyniku zasychania i opadania całych gron.
Zainfekowane jagody, których skórka została pokryta grzybnią i zahamowała wzrost, pękają na skutek rozwoju miąższu wewnątrz owocu, jagody takie najczęściej infekowane są przez szarą pleśń. Mączniak prawdziwy u odmian czerwonych może wpływać negatywnie na końcowy kolor owoców. Wraz z wiekiem roślin rośnie odporność na porażenie liści i jagód. Grona winorośli są wrażliwe na infekcję do momentu, gdy osiągną zawartość cukru około 8° w skali Brix. Jednakże gdy grona były wcześniej zainfekowane, to produkcja zarodników może mieć miejsce, aż do osiągnięcia przez nie 15° Bx. Ogonki liściowe, osie kwiatostanowe i szypułki są wrażliwe przez cały sezon.
Cykl rozwojowy
Mączniak prawdziwy na winorośli może zimować jako grzybnia wewnątrz pąków, a także w postaci owocników na powierzchni porażonych organów. Swoją aktywność wznawia wiosną i w początkowym okresie infekuje pędy wyrosłe z zainfekowanych pąków, określane jako tzw. „flag shoots”. Rozwój owocników mączniaka prawdziwego jest silnie uzależniony od warunków pogodowych. Grzyb rozwija się w temperaturze 6–32°C, zaś optymalne warunki do infekcji i rozwoju występują w przedziale 20–27°C. Tempo rozwoju zarodników jest silnie skorelowane z temperaturą, w zakresie 23–30°C patogen od infekcji potrzebuje tylko 5–7 dni do produkcji nowych zarodników. Obecność wody nie jest czynnikiem determinującym w rozwoju tego grzyba, do wykiełkowania zarodników wystarczy wilgoć z powietrza. Warto jednak podkreślić, że w wilgotnych lokalizacja mączniak prawdziwy może stanowić większy problem.
Ochrona i zwalczanie
Dużą rolę w ochronie przed chorobą odgrywają zabiegi agrotechniczne. Zaliczamy do nich właściwe prowadzenie krzewów, w tym m.in. zapobieganie nadmiernemu zacienieniu i zwiększenie rotacji przepływu powietrza, racjonalne nawożenie, a także redukcję porażonych wiosną pędów „flag shoots”. Monitoring w trakcie rozwoju krzewów pozwala na wczesne zdiagnozowanie choroby. Ma to kluczowe znaczenie, ponieważ obecność obfitego nalotu świadczy o dużym zaawansowaniu choroby i masowym rozprzestrzenianiu się zarodników. Ochrona i jej częstotliwość zależy od warunków pogodowych, wrażliwości odmian, położenia plantacji oraz stanu plantacji pod kątem występowania grzyba w sezonie ubiegłym.
Najczęściej ochrona opiera się na trzech zabiegach zapobiegawczych przed okresem kwitnienia, tj. wówczas gdy rośliny znajdują się następujących fazach rozwojowych: 5–6 liści, 8–10 liści oraz tuż przed kwitnieniem w fazie 12-15 liści. Odstępy pomiędzy kolejnymi zabiegami związane są z przyrostami 4–5 nowych liści. Nadrzędną rolę odgrywa ochrona kwiatostanów i jagód przed mączniakiem prawdziwym. Największa wrażliwość organów generatywnych ma miejsce w okresie bezpośrednio przed kwitnieniem do 4 tygodni po kwitnieniu. Dlatego w tym czasie, aby uzyskać pełną ochroną owoców, zaleca się zastosowanie preparatów o działaniu systemicznym.
Mączniak prawdziwy na winorośli – zwalcz go preparatem Kendo 50 EW
Jedną z ważniejszych grup fungicydów stosowanych do ochrony winorośli przed mączniakiem prawdziwym jest grupa fenyloacetamidów. Jest to stosunkowo nowa grupa środków reprezentowana m.in. przez cyflufenamid wchodzący w skład fungicydu Kendo 50 EW. Preparat ten charakteryzuje się bardzo długim działaniem na mączniaka.
Występuje w formie emulsji (oleju w wodzie), o działaniu układowym do stosowania zapobiegawczego i interwencyjnego. Cyflufenamid dobrze działa translaminarnie w roślinie i w pełni przemieszcza się w tkankach, które ma chronić przed porażeniem. Formulacja fungicydu EW jest dobrze dostosowana do zastosowania. Emulsji w formie oleju w wodzie, tworzy płynną niejednorodną strukturę użytkową utworzoną z substancji czynnej rozpuszczonej w rozpuszczalniku organicznym i zemulgowanej w wodzie. Cyflufenamid wykazuje wysoką aktywność bez względu na fazę rozwojową patogena.
Stosowanie preparatu Kendo 50 EW
Środek ten można stosować zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów choroby od końca fazy, gdy widoczne są zielone końce pędów do końca fazy, gdy większość jagód styka się ze sobą (BBCH 09–79). Zalecana dawka dla jednorazowego zastosowania: 0,15–0,5 l/ha. Najkorzystniejsze warunki do stosowania Kendo 50 EW to temperatura 12–20°C. Zabiegu nie należy wykonywać bezpośrednio przed deszczem i gdy rośliny pokryte są kroplami wody. Przy wyższej wilgotności względnej powietrza (powyżej 60%) zastosowany środek w pełni skutecznie zwalcza sprawcę mączniaka prawdziwego.
W uprawie odmian z przeznaczeniem do produkcji wina zabiegi przeciwko mączniakowi prawdziwemu powinniśmy zakończyć, gdy jagody osiągną zawartość cukru w granicach pomiędzy 12–15° w skali Brix’a. Prawidłowo przeprowadzona ochrona w okresie około kwitnieniowym do ok. 4 tygodni po kwitnieniu pozwala w zupełności uzyskać owoce i wina odpowiedniej jakości.