Rosnąca presja szpecieli w sadach jabłoniowych i gruszowych

Dr Alicja Maciesiak

W ostatnich latach wzrasta szkodliwość szpecieli w uprawie grusz i jabłoni. Roztocza te o mikroskopijnej wielkości (0,12–0,2 mm) trafiają często do sadu wraz z młodymi drzewkami. Na jabłoni najczęściej występuje pordzewiacz jabłoniowy. Natomiast na gruszy najczęściej występują dwa gatunki szpecieli – wzdymacz gruszowy i podskórnik gruszowy.

Pordzewiacz jabłoniowy – szkodliwość

Osobniki tego gatunku najczęściej występują na dolnej stronie liści w pobliżu nerwu głównego. Wiosną pordzewiacz jabłoniowy żeruje na rozwijających się pąkach. W fazie różowego pąka i w czasie kwitnienia pojawia się w zalążniach, działkach kielicha, a następnie na młodych zawiązkach, powodując ich ordzawienia. Żerowanie latem również przyczynia się do ordzawienia owoców. Pogarsza się także ich wybarwianie się. Z kolei liście zaatakowane przez pordzewiacza stają się matowe i ordzawione na dolnej stronie, zwijają się w charakterystyczny łódkowaty sposób (tzw. łódkowatość liści). W sezonie szpeciel ten rozwija 5–6 pokoleń.

Najgroźniejsze szpeciele gruszy

Na gruszy do najczęściej występujących gatunków szpecieli zaliczamy – wzdymacza gruszowego, który ma 3 pokolenia w sezonie oraz podskórnika gruszowego, który ma 4 pokolenia w sezonie wegetacji. W wyniku żerowania szpecieli może następować odbarwienie i brązowienie liści, ordzawianie i zniekształcanie zawiązków, deformacja liści i pędów. Szpeciele mogą być również wektorami wirusów i mikoplazm.

W cyklu rozwojowym tych szkodników występują samice zimowe, które pojawiają się jesienią. Zimują one najczęściej pod łuskami pąków, w miejscach pofałdowania kory lub jej spękaniach. Wiosną opuszczają kryjówki i rozpoczyna się rozwój letnich pokoleń.

Monitoring szpecieli w sadzie

Do obserwacji liczebności szpecieli konieczne jest posiadanie lupy o powiększeniu 30–40 razy lub binokularu. Pierwszą lustrację na obecność szpecieli powinno się wykonać już na przedwiośniu, co jest dość często utrudnione. Dlatego wiosną szpeciele zwykle zwalcza się na podstawie ich występowania w poprzednim sezonie wegetacyjnym. Zdecydowanie łatwiejsze jest prowadzenie obserwacji po kwitnieniu, co 10–14 dni. Obecność 20–40 osobników oznacza, że został przekroczony próg szkodliwości.

W sadach gruszowych lustracje na obecność wzdymacza gruszowego wykonuje się, przeglądając od czerwca do września co 3 tygodnie liście na 20 losowo wybranych drzewach. Próg zagrożenia jest przekroczony, jeżeli w próbie tej znajduje się 50% uszkodzonych liści. W tym samym czasie na gruszy ocenia się wizualnie obecność podskórnika gruszowego na 100 losowo wybranych drzewach. Jeśli stwierdzi się obecność uszkodzonych liści na 50 drzewach, oznacza to, że wiosną następnego roku konieczne będzie jego zwalczanie.

Zwalczanie szpecieli na jabłoni i gruszy

W sadach jabłoniowych pierwszy zabieg zwalczający pordzewiacza jabłoniowego wykonuje się najczęściej na przełomie maja i czerwca, w okresach ciepłej i suchej pogody sprzyjającej szybkiemu wzrostowi liczebności tych szpecieli. Często istnieje potrzeba wykonania drugiego opryskiwania w drugiej połowie lipca. Na jabłoni do zwalczania pordzewiacza jabłoniowego zarejestrowany jest akarycyd Ortus 05 SC (1,2–1,5 l/ha). Należy pamiętać, że może on być użyty tylko 1 raz w sezonie wegetacyjnym. Sadownicy wykorzystują go najczęściej na przełomie maja i czerwca w celu równoczesnego zwalczania pordzewiacza i przędziorków. Oczywiście środek ten może być również wykorzystany w terminie późniejszym.

W sadach gruszowych szpeciele należy zwalczać najlepiej już wczesną wiosną. Zabieg na podskórnika gruszowego wykonuje się już w fazie pękania pąków, a na wzdymacza gruszowego w fazie zielonego pąka. Przed kwitnieniem do eliminacji szpecieli wykorzystać można Ortus 05 SC (1–1,25 l/ha). W okresie wzrostu zawiązków roztocza te są niszczone zazwyczaj środkami stosowanymi do walki z miodówką gruszową plamistą. W uprawie gruszy preparat Ortus 05 SC można zastosować łącznie z adiuwantem Slippa w dawkach – Ortus 05 SC 1 l/ha + Slippa 0,2 l/ha.

Po zastosowaniu środka zarówno na jabłoni, jak i gruszy należy zachować 21 dni karencji. Istotną rolę w zwalczaniu szpecieli odgrywa dokładne pokrycie cieczą roboczą drzew, a zwłaszcza dolnych powierzchni liści. Jest to możliwe przy użyciu dużej objętości cieczy roboczej (co najmniej 700–800 l/ha).